Τι δεν μάθαμε στα Ιμια

Δεκάξι χρόνια πέρασαν από την κρίση των Ιμίων. Οι τηλεοπτικές εικόνες του στόλου να φεύγει από το ναύσταθμο και την ελληνική ηγεσία πίσω του να τα χει χαμένα, έχουν αντικατασταθεί με εκείνες, τις εξίσου τραγικές, των πολιτών που κάνουν ουρές στο Σύνταγμα για δωρεάν πατάτες. Όμως, παρά τη σημερινή τραγωδία, ο χρόνος είναι ικανός αλλά και απόλυτα κατάλληλος για να αναρωτηθούμε τι πραγματικά διδάχθηκε η Ελλάδα από εκείνη την περιπέτεια. Κι η απάντηση, δυστυχώς, είναι ελάχιστα… Θα αναρωτηθεί ίσως κάποιος από πού προκύπτει αυτό το συμπέρασμα. Η απάντηση είναι πολύ απλή: από την πραγματικότητα και μάλιστα σε πολλά επίπεδα.

Με την Ελλάδα να έχει εισέλθει και επισήμως στην εποχή της μειωμένης κυριαρχίας και με τον κόσμο γύρω μας να τρίζει συθέμελα από πρωτοφανείς ανακατατάξεις, η χώρα βρίσκεται στο θανατερό επίκεντρο μιας πολύ μεγάλης ευρωπαϊκής κρίσης, αλλά, ταυτόχρονα, και στις παρυφές μιας άλλης, γεωπολιτικής, που ουδείς γνωρίζει πού και πώς θα καταλήξει. Και με όλα αυτά να συμβαίνουν, υπάρχουν ακόμα κάποιοι που θεωρούν ότι τα ζητήματα ασφάλειας, εσωτερικής και εξωτερικής, είναι δευτερεύοντα και ελάχιστη σημασία τους αποδίδουν. Μάλιστα, αντί να ανησυχούν ακόμα πιο πολύ λόγω ακριβώς της κρίσης και των αντικειμενικών αδυναμιών που φέρνει, την επικαλούνται για να ξεφύγουν από την ουσία του ζητήματος. Ας μείνουμε όμως προς στιγμή σε ότι έχει να κάνει με την τόσο άκριτα και επιπόλαια υποβαθμισμένη στα μάτια πολλών, αμυντική επάρκεια της Ελλάδας.

Πρώτον, η Ελλάδα έζησε από τότε μέχρι σήμερα με το ψευδές ιδεολόγημα μιας ευρωπαϊκής Τουρκίας που θα σεβαστεί τις διεθνείς συνθήκες και την καλή γειτονία: με δύο λέξεις, κοροιδεύουμε τον εαυτό μας. Κάνουμε δηλαδή ακριβώς ότι κάναμε και με το χρέος, από την κρίση του οποίου δεν διδαχθήκαμε και πολλά για το τι μπορεί να σημαίνει το να σκάσει ξαφνικά μια μέρα το κακό…

Δεύτερον, στο επίπεδο των συμμαχιών, δεν καταφέραμε ακόμα ούτε διπλωματικά ούτε αμυντικά να καταστήσουμε τη χώρα ισχυρό και αξιόπιστο περιφερειακό παράγοντα, που να είναι σε θέση ο λόγος της και τα συμφέροντά της να γίνονται επαρκώς σεβαστά. Απλούστατα η Ελλάδα είναι μια χώρα χωρίς ρόλο, ενώ θα μπορούσε, αξιοποιώντας σειρά πλεονεκτημάτων της, να είναι μια χώρα με ισχυρό ρόλο. Το τελευταίο διάστημα γίνονται πράγματι κάποιες προσπάθειες. Είναι όμως τόσο λίγος ο χρόνος, που είναι αντικειμενικά πολύ δύσκολο να αποτιμηθούν αυτή τη στιγμή το βάθος, η αποτελεσματικότητα και η πιθανή διάρκειά τους.

Τρίτον, παρά τη μείζονα εκείνη κρίση του 1996, το αμυντικό ισοζύγιο της χώρας σε σχέση με την Τουρκία έχει, σε αυτά τα χρόνια, επιδεινωθεί και μάλιστα ουσιωδώς. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα προχώρησε, αμέσως μετά την κρίση, σε πολύ μεγάλες εξοπλιστικές δαπάνες, οι οποίες, όμως, όχι μόνον δεν έφεραν επαρκή αποτελέσματα για την άμυνά της, αλλά, αντιθέτως, λειτούργησαν σε πλήθος περιπτώσεις μόνον ως πεδία διαφθοράς…

Στο καθοριστικό όπλο, την πολεμική αεροπορία, η εικόνα είναι ήδη απογοητευτική και, σύντομα, θα καταστεί δραματική: η είσοδος του τύπου στελθ αεροσκάφους F 35 στο Αιγαίο περίπου από το 2015-2016 για λογαριασμό των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων θα αλλάξει ριζικά το μεταπολιτευτικό τοπίο της αμυντικής ισορροπίας. Όλα αυτά τα χρόνια, ζούμε με το μοντέλο «παραβιάσεις – αναχαιτίσεις», το οποίο θα εξαφανιστεί. Όχι επειδή οι Τούρκοι δεν θα μπαίνουν, αλλά επειδή εμείς δεν θα μπορούμε να τους δούμε όταν θα μπαίνουν, παρά μόνον μόλις το θελήσουν… Αλλά και στο ποσοτικό επίπεδο, η αναλογία δυνάμεων στον αέρα προκαλεί τρόμο: η ψαλίδα ανοίγει γρήγορα και επικίνδυνα.

Στη θάλασσα, το πάγιο ελληνικό πλεονέκτημα, τα πράγματα είναι επίσης πολύ άσχημα. Μάλιστα, για πρώτη φορά στην ελληνοτουρκική ιστορία, σήμερα το πλεονέκτημα αυτό σταδιακά χάνεται. Ο ελληνικός στόλος δεν ανανεώνεται, σε αντίθεση με τον τουρκικό που μεγαλώνει και εξελίσσεται σε βαθμό πλήρους ανατροπής των δεδομένων: η Τουρκία οδηγείται σταθερά σε υπεροχή στη θάλασσα κι αυτό πρέπει να προβληματίσει πάρα πολύ όλους όσους πιστεύουν ότι οι ένοπλες δυνάμεις της δεν χτίζονται κοιτώντας προς το Αιγαίο. Μπορεί η αεροπορία και ο στρατός ξηράς της να έχουν να κάνουν σε μεγάλο βαθμό με τα ανατολικά της, όμως, πολύ σημαντικός αριθμός από φρεγάτες, κορβέτες, ελικόπτερα και αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας και άλλα μέσα που ήδη χτίζονται για το τουρκικό ναυτικό, μάλλον δεν έχουν να κάνουν…

Ο στρατός ξηράς ίσως είναι το μοναδικό όπλο που, παρά τα μεγάλα προβλήματα, δεν παρουσιάζει τέτοιο βαθμό αποκλίσεων. Όμως κι εκεί, θέματα πυρομαχικών και ανταλλακτικών έχουν μείνει πολύ πίσω…
Τέλος, πολλά από τα ζητήματα χειρισμού κρίσεων, επαφής στο τρίγωνο πρωθυπουργικό γραφείο – υπουργείο Αμυνας – υπουργείο Εξωτερικών, παραμένουν ακόμα και σήμερα, ανεξάρτητα από τα πρόσωπα. Οι μηχανισμοί πάσχουν. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι η χώρα δεν έχει ακόμα σκεφτεί καν να δημιουργήσει ένα απολύτως απαραίτητο για την ελληνική ιδιαιτερότητα Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας.

Στην Ελλάδα λίγοι έχουν προβληματισθεί από το γεγονός ότι η Τουρκία βρίσκεται αυτή τη στιγμή στα μέσα του μεγαλύτερου εξοπλιστικού προγράμματος στην ιστορία της. Αρκούνται στις τουρκικές ρητορείες και αγνοούν τα γεγονότα. Εν τω μεταξύ, η οικονομική κρίση, ανοίγει ακόμα περισσότερο την ψαλίδα, καθώς οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις μένουν στάσιμες. Ο χρόνος που περνά, κυλά εντελώς εις βάρος μας.

Ούτε στα προηγούμενα, τα πριν την κρίση, χρόνια, ούτε, πολύ περισσότερο, σήμερα, ζητά κανείς η Ελλάδα να μπει σε μια ξέφρενη πορεία εξοπλισμών. Όμως, από αυτό, μέχρι το να μην διαθέτει ούτε τα απαιτούμενα ανταλλακτικά, υπάρχει πολύς δρόμος και πάρα πολλά που πρέπει και μπορούν να γίνουν. Υπάρχουν έξυπνοι τρόποι και συνέργιες που μπορούν να στηρίξουν αμυντικά την Ελλάδα ώστε να διαθέτει επαρκή αμυντικό βραχίονα χωρίς να πρέπει να γίνει ξανά ένα «πάρτι» όπως αυτό μετά τα Υμια. Γιατί, βασικά, αυτό συνέβη…

Κάτι τα μεταπολιτευτικά σύνδρομα, κάτι τα πολιτικά παιγνίδια, κάτι η επιπολαιότητα, κάτι οι ψευδαισθήσεις, κάτι τα οικονομικά προβλήματα, τελικά, οι ελληνικές ηγεσίες δεν έχουν πάρει στο σύνολό τους όλα αυτά τα χρόνια στα σοβαρά την απειλή. Οι απίστευτοι πρόσφατοι χειρισμοί της προηγούμενης κυβέρνησης με την πρώην ηγεσία των Ε.Δ. το απέδειξαν άλλωστε με τον πιο εκκωφαντικό τρόπο.

Δεν κατάλαβαν ότι, όπως ένα πρωί βρεθήκαμε ξαφνικά μπροστά στη χρεοκοπία που επί χρόνια κάναμε ότι δεν βλέπαμε πώς θα έρθει, έτσι ακριβώς, ένα άλλο πρωί, κινδυνεύουμε να βρεθούμε και μπροστά στην έμπρακτη εκδήλωση της εξωτερικής απειλής. Και τότε…

Γεώργιος Π. Μαλούχος-ΒΗΜΑ