Σταματήστε τον Kony

 

Είναι πολύ πιθανό τις τελευταίες μέρες οι φίλοι σου στο Facebook ή όσοι ακολουθείς στο Twitter να σου έχουν ζητήσει να σταματήσεις τον Kony. Ίσως και εσύ να είσαι αυτός που το πρότεινε σε εκείνους, κάνοντας share ένα βίντεο με τον τίτλο «Kony2012». Το ίδιο έχουν κάνει εκατομμύρια άνθρωποι ανά τον – δυτικό για να είμαστε ακριβείς- κόσμο , υποστηρίζοντας έτσι τον σκοπό της αμερικανικής μη κερδοσκοπικής φιλανθρωπικής οργάνωσης «Invisible Children», που δεν είναι άλλος από το να «κάνει τον Joseph Kony διάσημο, όχι για να τον τιμήσει, αλλά για να συγκεντρώσει υποστήριξη για την σύλληψη του και να δημιουργήσει ένα προηγούμενο για την παγκόσμια δικαιοσύνη». Από την πρώτη βδομάδα κυκλοφορίας της, η μόλις 30 λεπτών ταινία έχει ήδη συγκεντρώσει πάνω από 70 εκ. θεατές στο «YouTube», πολλούς υποστηρικτές, αλλά και θερμούς επικριτές.

Ποιος είναι, όμως, ο Joseph Kony; Πρόκειται για τον αρχηγό της στρατιωτικής οργάνωσης «Lord’s Resistance Army» που δημιουργήθηκε το 1987 στην Ουγκάντα. Για περισσότερα από 25 χρόνια σκορπούσε τον τρόμο στη χώρα υιοθετώντας τρεις μεθόδους: απήγαγε αγόρια σε παιδική ηλικία και τα μετέτρεπε σε στρατιώτες του, κακοποιούσε τις γυναίκες μετατρέποντας τις σε σεξουαλικές σκλάβες και σκότωνε όποιον αντιστεκόταν.

Ας προχωρήσουμε τώρα στην οργάνωση «Invisible Children», ή αλλιώς «Αόρατα παιδιά», που έχει βάλει ως στόχο της να σταματήσει τον Kony. Το 2003 τρία κολεγιόπαιδα, οι Jason Russell, Bobby Bailey και Laren Poole ταξίδεψαν στην Αφρική για να γυρίσουν ένα ντοκιμαντέρ για το πόλεμο στο Νταρφούρ. Ο δρόμος προς τα εκεί ήταν μάλλον δύσβατος, γιατί τελικά επέλεξαν να επικεντρωθούν στην Ουγκάντα και τον Kony. Γυρνώντας στην Αμερική δημιούργησαν την ταινία «Invisible Children: Rough Cut» και το 2004 ίδρυσαν την οργάνωση θέλοντας να αυξήσουν την προσοχή του κόσμου επάνω στα εγκλήματα του «Lord’s Resistance Army».

Όλα μοιάζουν ιδανικά, αγνά και πολιτικώς ορθότατα. Το «Kony2012», όμως, αποκαλείται μάλλον λανθασμένα ταινία, καθώς μοιάζει περισσότερο με ένα διαφημιστικό βίντεο της οργάνωσης. Μετά τα πρώτα λεπτά με εικόνες από ανθρώπους που αγκαλιάζονται –πάντα στον δυτικό κόσμο-, πανοραμικές εικόνες της γης –για να μην ξεχνάνε την φιλοσοφία τύπου «ζούμε όλοι στον ίδιο πλανήτη»-, μπόλικο Skype και Facebook, έχεις ξεχάσει τελείως γιατί το βλέπεις. Θα περίμενε κανείς ότι πρωταγωνιστές του θα ήταν τα παιδιά που απήγαγε και κακοποίησε τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά ο Kony. Αντίθετα, αυτή η θέση έχει κυρίως δοθεί στον γιο του Jason Russell, τον αφηγητή και δημιουργό της ταινίας. Η αρχική απορία του γιατί να μας νοιάζει το πώς γεννήθηκε ο μικρός Gavin, μετατρέπεται σε ένα πολύ άβολο συναίσθημα όταν βλέπεις τον Jason να του εξηγεί πώς ο μπαμπάς του θα κυνηγήσει τον κακό. Αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα της ταινίας, ότι επιχειρεί να εξηγήσει κάτι τόσο περίπλοκο όπως η κατάσταση στην Ουγκάντα με επιχειρήματα που απευθύνονται σε πεντάχρονα.

Υπάρχουν τρία ζητήματα εδώ: η πραγματικότητα των όσων έχει κάνει ο Kony, η ταυτότητα της οργάνωσης και η ίδια η ταινία. Ξεκινώντας από το τελευταίο, αρκεί να πούμε ότι το «Kony2012» είναι στην ουσία ένα βίντεο που προωθεί την εκστρατεία «StopKony», την οποία αρκετοί διάσημοι, όπως η Rihanna, ο Justin Bieber, ο Alec Baldwin, o ράπερ P. Diddy, η Zooey Deschanel και ο Ryan Seacrest  έσπευσαν να υποστηρίξουν στο Twitter, πλάι στο hashtag #STOPKONY που μπήκε πολύ γρήγορα στο τοπ 10 των trending topics. Πρώτη και καλύτερη ήταν πάντως η Oprah Winfrey. Βαθύτερα επιχειρήματα και ουσιαστικές πληροφορίες δεν υπάρχουν στο βίντεο, το οποίο είναι αδιαμφισβήτητα καλογυρισμένο και γυαλιστερό όπως ακριβώς αρμόζει στην εποχή του Facebook και του Vimeo. Το βλέπεις, συγκινείσαι, το μοιράζεσαι και –αν αυτό σου φτάνει-, το ξεχνάς.

Η οργάνωση «Invisible Children», όμως, δεν είναι μια ομάδα από κινηματογραφιστές, αλλά από φιλάνθρωπους και εκεί έχει σημασία να εστιάσουμε. Η σελίδα Visible Children ήταν η πρώτη που συγκέντρωσε όλους τους προβληματισμούς γύρω από την οργάνωση. Αφορούν την οικονομική της πολιτική –μόλις 32% των εσόδων της διοχετεύονται ουσιαστικά σε άμεσες υπηρεσίες βοήθειας-, και τους ανθρώπους με τους οποίους συμμαχεί –με τον στρατό της Ουγκάντα, ο οποίος είναι με τη σειρά του υπεύθυνος για βίαιες επιθέσεις και απαγωγές παιδιών, καθώς και με των επί 26 χρόνια πρόεδρο της χώρας. Ο Jedediah Jenkins, διευθυντής ανάπτυξης ιδεών για την οργάνωση έδωσε την εξής απάντηση στην τελευταία κατηγορία: «Υπάρχει πολύ μεγάλο πρόβλημα με τη διαφθορά στην Αφρική. Αν είχαμε την αγνότητα να πούμε ότι δεν θα συμμαχήσουμε με κανέναν διεφθαρμένο, τότε δεν θα συμμαχούσαμε με κανέναν». Ο σκοπός, λοιπόν, αγιάζει τα μέσα και εκεί είναι που θολώνουν τα όρια. Το ««Invisible Children» είναι ένα κίνημα ανθρωπιστικό, πολιτικό ή στρατιωτικό;

Χρειάζεται να φτάσεις στο τέλος της ταινίας για να συνειδητοποιήσεις τι είναι αυτό που ζητά από σένα η οργάνωση. Πρέπει να διαδόσεις παντού αυτό το βίντεο για να μάθει όλος ο κόσμος τι έχει κάνει ο Kony. Αυτό πρέπει να γίνει γιατί τα 100 στρατεύματα που έστειλε Barack Obama στην Ουγκάντα το 2011 – ένα χρόνο αφότου έγινε γνωστό ότι υπάρχει πετρέλαιο στη χώρα- θα στεναχωρηθούν αν νομίσουν ότι δεν νοιάζεται ο κόσμος και θα αποχωρήσουν. Ο αμερικανός πρόεδρος υποστηρίζει την εκστρατεία «StopKony» και η οργάνωση τονίζει ότι η ίδια είναι ένας από τους λόγους που τα στρατεύματα στάλθηκαν εκεί. Δεν σταματά, όμως, εκεί η συμβολή σου, γιατί με 30 δολάρια μπορείς να αγοράσεις ένα κουτί με καλούδια, όπως μπλουζάκι και βραχιόλια που θα σε κάνουν σίγουρα να δείχνεις πολύ ψαγμένος όταν τα φοράς. Α, και φυσικά μπορείς να δωρίσεις και στην οργάνωση.

Και ορίστε τα γεγονότα. Πρώτα απ’ όλα, πουθενά δεν υπάρχει η είδηση ότι τα 100 στρατεύματα πρόκειται να αποχωρήσουν από την Ουγκάντα. Κάτι τέτοιο είναι τόσο πιθανό, όσο και το επιχείρημα «αν ο στρατός πιστέψει πως ο κόσμος δεν νοιάζεται, τότε θα φύγει». Δεύτερον, ο Kony εδώ και έξι χρόνια δεν βρίσκεται στην Ουγκάντα, κάτι που το βίντεο όλως τυχαίως ξεχνάει να αναφέρει. Αυτός και ο στρατός του, που αριθμεί πλέον 250 στρατιώτες, έχουν διασκορπιστεί στο Σουδάν, όπου συνεχίζουν να δρουν ανοργάνωτοι και να τρομοκρατούν σποραδικά τους εκεί κατοίκους. Τρίτον, οι κάτοικοι της Ουγκάντα τονίζουν ότι η κατάσταση στη χώρα τους είναι αρκετά διαφορετική από αυτή που προβάλλεται στην ταινία, καθώς υπάρχει πλέον περισσότερη ασφάλεια και σταθερότητα.  

Αυτό που τους έχει εξοργίσει περισσότερο απ’ όλα είναι ότι βλέπουν την ιστορία να επαναλαμβάνεται γιατί έχουν ζήσει πολλές φορές το σενάριο «ο καλός λευκός αμερικάνος έρχεται να σώσει τους αβοήθητους αφρικανούς». Οι άνθρωποι εκεί έχουν τη δική τους φωνή, διαθέτουν τοπικούς μηχανισμούς για να βοηθήσουν την κοινωνία τους και αναγνωρίζουν ότι πολλές φορές η υπερβολική εξωτερική βοήθεια μπορεί να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό. Αξίζει να ακούσεις και να διαβάσεις όσα έχει να πει η Rosebell Kagumire, μία δημοσιογράφος από την Ουγκάντα που θεωρεί ότι το «Kony2012» ενισχύει τα στερεότυπα.

Είναι κακό που το «Invisible Children» θέλει να γίνουν γνωστά τα εγκλήματα του Kony, ακόμα και με τρόπο ελλιπή και προβοκατόρικο; Ας πούμε πως όχι και αυτό που αξίζει να του αναγνωρίσει κανείς είναι ότι το κατάφερε μέσα σε λίγες μέρες. Να τον κάνει διάσημο δηλαδή, γιατί για το αν θα τον σταματήσει δεν ξέρουμε. Αυτό που μένει από την φρενίτιδα που προκάλεσε το «Kony2012» είναι ότι στην εποχή των νέων μέσων ο όρος «slacktivism» αποκτά ουσιαστικό νόημα. Τον επιβεβαιώνουμε όλοι μας όταν πατάμε like ή κάνουμε share σε κάτι που θα μας κάνει να νιώσουμε ότι νοιαζόμαστε. Είτε πρόκειται για μια φωτογραφία άστεγων που κοιμούνται έξω –και μας είπαν πως είναι κάπου στην Αθήνα, αλλά δεν το ξέρουμε-, είτε για ένα βίντεο που κρύβει την αλήθεια που δεν καθίσαμε να ψάξουμε, εμείς θα το μοιραστούμε με τους ψηφιακούς μας φίλους και θα πιστέψουμε πως κάναμε την καλή πράξη της ημέρας. Μόνο που θα έχει το ίδιο αποτέλεσμα με την ομάδα του Facebook «Τάισε ένα παιδί στην Αφρική κάνοντας like», απολύτως κανένα  δηλαδή.